Hạ huyết áp sau ăn - triệu chứng chóng mặt dễ nhầm với đột quỵ ở người mắc bệnh tim mạch

Chưa yên tâm, bác K. đi khám thêm một bệnh viện khác cũng được khẳng định là hạ huyết áp tư thế và được giải thích là buổi sáng ngủ dậy thay đổi tư thế đột ngột nên huyết áp tụt. 

Bác K. vẫn thấy không an tâm vì triệu chứng chóng mặt xảy ra sau khi bác đã đi lại mấy vòng trong nhà. Lo sợ "đột quỵ" nên bác K. quyết định đi khám thêm một cơ sở y tế khác. 

Ths-Bs Phùng Ngọc Minh Tấn, khoa Tim mạch của Hệ thống Phòng khám Quốc tế CarePlus, đã gặp bác K. sau khi bác tìm đến phòng khám của CarePlus. Sau khi thăm khám, tìm hiểu bệnh sử và các thói quen sinh hoạt cũng như chế độ ăn uống của bác K., bác sĩ Tấn đã tìm ra nguyên nhân gây chóng mặt của bác K.

Theo bác sĩ Tấn, thật ra, còn một bệnh lý "anh em" là hạ huyết áp sau ăn (PPH) rất cần phải chú ý. Thậm chí, theo nghiên cứu sổ bộ tại Hà Lan trên nhóm bệnh nhân cao tuổi, hạ huyết áp sau ăn còn phổ biến hơn hạ huyết áp tư thế. Chẩn đoán hạ huyết áp sau ăn khi huyết áp trong vòng 2 giờ giảm hơn 20mmHg so với trước ăn.

Bệnh cảnh này có thể nhầm lẫn với hạ đường huyết. Phân biệt với hạ huyết áp tư thế: 

1. Hạ huyết áp tư thế thường xảy ra vào sáng sớm khi mới ngủ dậy, người bệnh "bật dậy" ngay, trong khi hạ huyết áp sau ăn thường diễn ra sau ăn bữa sáng, đỉnh điểm là 30-60 phút sau ăn, có thể kéo dài tới 120 phút sau ăn.

2. Hạ huyết áp tư thế xảy ra nhanh, hết nhanh, còn hạ huyết áp sau ăn xảy ra chậm kéo dài hơn. Tuy nhiên, cũng có khoảng 10-20% trường hợp có đồng thời cả 2 triệu chứng trên.

Giải thích cho triệu chứng này ở bác K., bác sĩ Tấn cho biết: “Bình thường sau khi ăn, các mạch máu ở ruột được giãn ra, ưu tiên cấp máu nhiều hơn, do vậy các mạch máu ở cơ quan khác sẽ co lại để bù trừ, giúp các cơ quan khác vẫn đảm bảo hoạt động. Các thụ thể ở dạ dày giúp nhận ra cơ thể đang ăn để phối hợp hoạt động này. Hiện tượng này bị rối loạn ở các bệnh nhân tăng huyết áp, suy tim, đái tháo đường, suy thận mạn, Parkinson,... Cơ chế đầy đủ vẫn đang được nghiên cứu”.

Hạ huyết áp sau ăn có mối liên quan với té ngã, đột quỵ, thiếu máu não thoáng qua, đau thắt ngực. Để giải quyết tình trạng này, bác sĩ Tấn đã đưa ra giải pháp:

- Nếu bác K. uống một tách cà phê sau khi ăn có thể có ích vì cà phê giúp kích thích thụ thể Adenosine. 

- Bác K. cần hạn chế các thức ăn chứa nhiều tinh bột và đường vì các chất này hấp thu rất nhanh ở dạ dày, thụ thể không kịp báo động để các mạch máu co giãn hợp lý; thay vào đó nên tăng cường thức ăn giàu chất xơ. 

- Một số nghiên cứu trước đây đề nghị ngồi hoặc nằm nghỉ sau ăn 30-60 phút, gần đây các nghiên cứu mới cho thấy đi lại, vận động nhẹ nhàng giúp cải thiện tốt hơn.

Bác K. có thói quen ăn nửa ổ bánh mì rồi đi tập thể dục, nay bác đã chuyển sang cháo yến mạch và ăn nửa trái táo, uống cà phê rồi sau đó đi bộ nhẹ nhàng với bác gái. Sau đợt tái khám lần đầu với bác sĩ Tấn vào tuần trước, bác K. đã có những triệu chứng cải thiện rõ rệt, huyết áp giữ ổn định, tinh thần thoải mái, nhẹ nhàng hơn.

(Ghi lại theo lời kể của Ths-Bs Phùng Ngọc Minh Tấn, khoa Tim mạch Hệ thống Phòng khám Quốc tế CarePlus)