9 sai lầm thường gặp của bố mẹ khi chăm sóc trẻ bị sốt

1. Sốt mặc định là có hại và bố mẹ không quan tâm đến các triệu chứng khác của bé

Thực tế, Sốt không phải là bệnh mà là phản ứng của cơ thể trước một tác nhân gây bệnh nào đó, và Sốt CÓ LỢI vì giúp ức chế sự trưởng thành và sinh sản của 1 số vi khuẩn, virus.

Nhưng Sốt có hại là làm trẻ khó chịu, ảnh hưởng sinh hoạt, ăn uống và nó liên quan đến việc gia tăng tốc độ chuyển hóa, tiêu thụ oxy, sản xuất CO2 và nhu cầu của hệ tim mạch – hô hấp. (Ở 1 đứa trẻ bình thường thì những điều này là rất ít hoặc không gây hậu quả gì. Tuy nhiên đối với 1 đứa trẻ đang bị sốc hoặc có bất thường ở tim - phổi thì sự gia tăng nhu cầu này có thể gây bất lợi và bất lợi này nổi trội hơn so với lợi ích miễn dịch thu được từ sốt.)

2. Không đo nhiệt độ khi trẻ sốt

Nhiều phụ huynh đến khám BS thường nói, bé bị sốt, tuy nhiên khi BS hỏi lại nhiệt độ chính xác thì ít ba mẹ cặp nhiệt độ cho con, mà chỉ nói ‘tay chân lạnh mà đầu thì nóng’, hoặc em sờ vào trán con thấy nóng lắm… nhưng không biết nhiệt độ chính xác, em đoán tầm 39-40^oC, hoặc em không đo được vì bé quấy quá….”

Lời khuyên: nhiệt độ sốt vô cùng quan trọng giúp BS chẩn đoán chính xác bệnh và hạn chế xét nghiệm không cần thiết

KHI NÀO GỌI LÀ SỐT?

• Nhiệt độ hậu môn, tai ≥ 38.0^oC
• Nhiệt độ nách, miệng ≥ 37.5^oC

3. Đo nhiệt độ sai cách

Do trẻ quấy và thấy bé khóc nên cha mẹ thường chọn cách đo nhiệt độ là dùng dụng cụ đo hồng ngoại, cách đo này thường không chính xác, dễ sai số do phụ thuộc rất nhiều vào kỹ thuật đo và chất lượng dụng cụ. đo hồng ngoại chỉ để chẩn đoán bé có sốt hay không chứ không đánh giá chính xác nhiệt độ sốt, trong khi đó nhiệt độ sốt có vai trò rất quan trọng để chẩn đoán và tiên lượng bệnh chính xác ở trẻ em, nhất là trẻ nhỏ dưới 3 tháng.

Lời khuyên:

Hướng dẫn cách đo nhiệt độ chính xác: dùng cây cặp nhiệt độ điện tử

• Trẻ sơ sinh đến 2 tuổi: nhiệt độ hậu môn (lựa chọn 1), nhiệt độ nách (lựa chọn 2), không đo các cách khác.
• Trẻ 2 < tuổi < 5 tuổi: nhiệt độ hậu môn (lựa chọn ưu tiên), nhiệt độ nách
• Trên 5 tuổi: đo nhiệt độ miệng (ưu tiên)

4. Dùng thuốc hạ sốt chưa phù hợp: dùng thuốc hạ sốt khi chưa có chỉ định, bé sốt nhẹ và vẫn chơi vui vẻ

Khi trẻ bị bệnh, sốt cao, thường làm ba mẹ rất lo lắng vì không biết con mình bị bệnh gì, có nặng không mà sao sốt cao quá sợ bé co giật, nhất là những trường hợp trẻ đã bị co giật, làm ba mẹ rất hoang mang, luôn cố gắng hạ sốt thật nhanh để trẻ khỏi co giật. Tuy nhiên, hiện tại người ta đã chứng minh thấy rằng co giật do sốt phụ thuốc vào rất nhiều yếu tố khác chứ không phải là chuyện sốt cao sẽ gây co giật.

Các yếu tố khác bao gồm: tốc độ tăng thân nhiệt, gia đình (di truyền, gần 20% trẻ bị sốt co giật có ba mẹ bị sốt co giật hoặc anh chị em ruột bị co giật), loại virus gây bệnh. Vì thế không phải bé nào sốt cao cũng bị co giật, và uống thuốc hạ sốt trước cũng không ngừa được co giật.

Điều quan trọng nếu trẻ được chẩn đoán là sốt co giật lành tính thì sẽ không để lại di chứng gây tổn thương não hay động kinh cao (nguy cơ động kinh ở trẻ sốt co giật là 1%).

Lời khuyên: dùng hạ sốt khi trẻ sốt trên 39.0^oC (nhiều lời khuyên có thể chờ Sốt cao trên 40.0^oC mới dùng)

5. Cứ sốt là phải hạ sốt và dùng kết hợp nhiều loại thuốc hạ sốt, hoặc dùng sai liều

Thuốc hạ sốt thông dụng được cho phép sử dụng khá an toàn ở trẻ nhỏ là acetaminophen hay paracetamol, liều dùng là 10-15mg/kg mỗi 4-6 giờ và không quá 5 liều trong 24h

Ibuprofen là thuốc hạ sốt có tác dụng hạ sốt mạnh và kéo dài hơn paracetamol, tuy nhiên không được dùng khi bệnh nhân có nguy cơ sốt xuất huyết, bệnh thuỷ đậu… tốt nhất là chỉ nên sử dụng khi có chỉ định BS

Không nên kết hợp 2 loại hạ sốt trong một đợt bệnh (nguy cơ sai liều)

Đường uống hay đường toạ dược paracetamol là như nhau, nên đã nhét hậu môn thì không được uống thêm nếu chưa đủ 4-6 giờ.

6. Lau mát tích cực để hạ sốt vì sợ sốt cao co giật

Lau mát tích cực chỉ có tác dụng hạ sốt tạm thời, tuy nhiên lại làm bé khó chịu, khóc và giãy giụa sẽ càng làm bé mệt thêm

Có thể cho trẻ tắm trong bồn nước ấm (30^oC, với nhiệt độ phòng 23-24^oC) đối với những trẻ không dùng được thuốc hạ sốt như dị ứng, ói, hoặc trẻ sốt cao bứt rứt quá mức trong khi chờ đợi thuốc hạ sốt có tác dụng

Sử dụng miếng dán hạ sốt, cồn, chà chanh… để giảm sốt: Không có hiệu quả

7. Sốt cao sẽ gây co giật hại đến não

Co giật do sốt thường xảy ra ở trẻ 6 tháng đến 6 tuổi, với những con co giật đơn giản sẽ không để lại hậu quả gì, ngoại trừ những trẻ có nền động kinh thì sốt co giật có thể là một trong những triệu chứng khởi phát ban đầu.

8. Khi trẻ chẳng may co giật do sốt thì có cách sơ cứu không phù hợp

Nhiều cha mẹ lo lắng trẻ cắn lưỡi nên đưa vật cứng (muỗng, cây, thìa vào miệng trẻ), thậm chí ngón tay vào miệng trẻ. Điều này dễ dẫn đến nguy cơ cao trẻ nuốt dị vật nếu đưa vật mềm dễ gãy vào miệng trẻ, hoặc nặn chanh vào miệng trẻ sẽ có nguy cơ sặc rất cao.

Lời khuyên: giữ tư thế đúng khi trẻ co giật

9. Khám bệnh trễ khi con sốt

Nhiều cha mẹ để con sốt quá lâu mới đi khám, nhiều trẻ chẳng may đến khám trễ làm tăng nguy cơ nặng của bệnh (vd trẻ nhỏ dưới 2 tháng có nguy cơ cao mắc các bệnh viêm màng não, nhiễm trùng huyết).

Lời khuyên:

Khi nào sốt cần đi khám?

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi và nhiệt độ đo được ở hậu môn từ 38 độ C trở lên. Bất kể em bé trông như thế nào, kể cả em bé trông có vẻ khỏe mạnh và bú tốt vẫn cần được bác sĩ đánh giá. Không nên dùng thuốc hạ sốt cho những đối tượng này cho tới khi được bác sĩ cho phép.
• Trẻ em từ 3 tháng tới 3 tuổi có nhiệt độ đo được ở hậu môn lớn từ 38 độ trở lên kéo dài quá 3 ngày hoặc bất cứ khi nào mà trông chúng có vẻ không khỏe - như quấy khóc, bứt rứt, bám bố mẹ không rời, không chịu uống.
• Trẻ từ 3 tháng tới 3 tuổi sốt từ 39 độ trở lên.
• Trẻ em ở bất kì lứa tuổi nào bị sốt từ 40 độ trở lên.
• Trẻ em bất kì tuổi nào bị co giật.
• Trẻ em bất kì tuổi nào mà bị sốt trên 7 ngày, thậm chí mỗi ngày chỉ có 1 cơn sốt kéo dài vài giờ.
• Trẻ em bất kì tuổi nào bị sốt và kèm theo các bệnh mạn tính như bệnh tim, ung thư, lupus, bệnh hồng cầu hình liềm. Có phát ban ngoài da.

Tài liệu tham khảo:
1. https://www.rch.org.au/clini…/guideline_index/Febrile_child/
2. https://www.uptodate.com/…/febrile-seizures-beyond-the-basi…
3. https://www.healthychildren.org/…/…/fever/Pages/default.aspx

Tác giả: BS. CK1. Lại Thị Bích Thủy
- Hơn 12 năm kinh nghiệm
- Chuyên nội tổng quát nhi, khám tư vấn và điều trị các bệnh lý thận-nội tiết
- Chứng chỉ đào tạo Nhi khoa tại Sydney (Úc)

Để bảo vệ sức khỏe cả nhà xuyên suốt mùa dịch, đăng kí KHÁM TỪ XA NHI KHOA tại đây