4 NGUYÊN TẮC VÀNG - CHĂM SÓC TRẺ BỊ SỞI AN TOÀN, MAU KHỎE

Từ đầu năm 2019 đến nay, dịch sởi đã bùng phát và có diễn biến phức tạp ở cả Việt Nam và trên thế giới. Mắc bệnh sởi có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cấp tính và cả những ảnh hưởng lâu dài về sau như mù lòa, suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch, dễ bị bệnh và nguy cơ tử vong cao hơn thậm chí vài tháng sau khi đã hết bệnh. 

Với tình trạng tăng nhanh các ca bị mắc sởi phải nhập viện, ba mẹ cần có những hiểu biết cần thiết để theo dõi, phát hiện sớm và chăm sóc trẻ đúng cách nếu trẻ bị sởi. 

Bệnh sởi là gì? 

Sởi là một bệnh rất dễ lây lan trực tiếp từ người sang người qua đường hô hấp (các giọt dịch tiết bắn ra khi ho và hắt hơi), do virus gây ra.  

Các triệu chứng đầu tiên của nhiễm sởi thường là: ho, sổ mũi, sốt cao và mắt đỏ. Trong niêm mạc miệng 2 bên má có thể thấy các đốm trắng, đỏ thành từng cụm (đốm Koplik trong những ngày đầu của bệnh ) 

Phát ban bùng phát từ ngày 3 -  ngày 5 của bệnh, đôi khi cùng với sốt cao. Phát ban đỏ  thường bắt đầu ở trán,  lan khắp mặt, sau đó xuống cổ và thân đến cánh tay, chân và bàn chân. Sốt và phát ban từ từ biến mất sau vài ngày. 

Tuy nhiên, đáng lo ngại nhất là các biến chứng của bệnh sởi.Các biến chứng thường gặp là:
- Viêm phổi
- Tiêu chảy
- Viêm thanh khí phé quản
- Suy dinh dưỡng
- Viêm tai giữa
- Loét miệng
- Biến chứng mắt (do bị bội nhiễm, loét giác mạc gây mù loà). Các biến chứng ít gặp hơn nhưng cũng rất nguy hiểm: Viêm não – viêm màng não – viêm tuỷ cấp tính ; Viêm cơ tim …   

Ai sẽ dễ mắc bệnh sởi ?

Những đối tượng dễ bị mắc bệnh sởi là:
- Trẻ quá nhỏ chưa đến tuổi được tiêm phòng sởi
- Những người chưa bao giờ tiêm phòng sởi
- Những người không tiêm ngừa đủ 2 mũi sởi
- Người được tiêm ngừa nhưng không tạo được miễn dịch hiệu quả  

Ai có nguy cơ bị biến chứng nặng khi mắc bệnh sởi ?

Đó là các đối tượng: 

• Trẻ nhỏ  
• Suy dinh dưỡng 
• Khu vực đông dân cư  
• Suy giảm miễn dịch 
• Thiếu vitamin A 

Chăm sóc trẻ bệnh sởi thế nào?  

4 nguyên tắc chung khi chăm sóc trẻ bị sởi:  

• Điều trị hỗ trợ các triệu chứng sốt, ho, nghẹt mũi, đỏ mắt và đau miệng. 

• Cung cấp dinh dưỡng và tăng cường bú mẹ. 

• Bổ sung vitamin A. 

• Theo dõi các dấu hiệu nặng   

Sốt:  

- Cho trẻ uống paracetamol khi sốt 

- Để thoáng, không mặc nhiều áo hay quấn chăn mền 

- Tiếp tục cho con bú mẹ hoặc sữa công thức, chia nhiều cữ nhỏ và đảm bảo  trẻ uống nhiều nước 

Ho: Nếu trẻ  bị ho nhưng không thở nhanh, có thể cho bé uống một loại thuốc ho được bác sĩ chỉ định hoặc một phương thuốc thảo dược như trà chanh, mật ong an toàn cho trẻ (nên hỏi ý kiến bác sĩ, không dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi) 

Nghẹt mũi: Sẽ làm trẻ khó khăn khi ăn và bú, có thể rửa mũi bằng nước muối sinh lý để làm sạch mũi trước khi cho bú hoặc ăn. 

Mắt đỏ (Viêm kết mạc): Không cần làm gì đặc biệt, lau mặt cho bé bằng khăn sạch mềm, thấm ướt. Nếu mắt bị dính ghèn, đưa bé đi khám bác sĩ. 

Đau loét miệng: Súc miệng bằng nước sạch (tốt nhất là bằng nước muối) càng nhiều lần càng tốt, ít nhất bốn lần một ngày. Chú ý uống nước thường xuyên. 

Dinh dưỡng: Tình trạng dinh dưỡng của trẻ bị sởi có thể bị ảnh hưởng của chính bệnh, bị tiêu chảy và nôn mửa, hoặc biếng ăn vì loét miệng. Tăng cường cho con bú, chia nhỏ các cữ ăn, tăng các cữ ăn và bú nhiều hơn bình thường, thức ăn mềm, lỏng dễ tiêu hoá (cháo, bột, sữa …) để đảm bảo trẻ được cung cấp đủ dịch và năng lượng.  

Bổ sung vitamin A liều cao: Theo phác đồ điều trị sởi của Bộ Y tế, trẻ bi sởi sẽ được bổ sung viatmin A liều cao 

• Trẻ dưới 6 tháng: uống 50.000 đơn vị/ngày x 2 ngày liên tiếp. 
• Trẻ 6 - 12 tháng: uống 100.000 đơn vị/ngày x 2 ngày liên tiếp. 
• Trẻ trên 12 tháng và người lớn: uống 200.000 đơn vị/ngày x 2 ngày liên tiếp. 
• Trường hợp trẻ có biểu hiện thiếu vitamin A sẽ được bổ sung thêm 1 liều sau 4 - 6 tuần 

Phòng ngừa: Sởi có thể được phòng ngừa bằng tiêm ngừa vắc-xin sởi. Khi được chích ngừa, hơn 85% trẻ sẽ được phòng ngừa bệnh sởi. 

Theo Bộ Y Tế, hơn 50% số trẻ bị sởi là do không được chích ngừa, 40% do không chích ngừa đủ 2 mũi sởi. 

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế:  

1. Chủ động đưa trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi chưa  tiêm hoặc tiêm chưa đủ 2 mũi vắc xin sởi hoặc trẻ từ 1 tuổi đến 14 tuổi tiêm vắc xin Sởi –Rubella đầy đủ và đúng lịch. 
2. Bệnh sởi rất dễ lây, không cho trẻ đến gần, tiếp xúc với các trẻ nghi mắc bệnh sởi. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng khi chăm sóc trẻ.  
3. Giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng, mắt và răng miệng cho trẻ hàng ngày. Đảm bảo nhà ở và nhà vệ sinh thông thoáng, sạch sẽ. Tăng cường dinh dưỡng cho trẻ. 
4. Nhà trẻ, mẫu giáo, trường học nơi tập trung đông trẻ em cần giữ gìn vệ sinh sạch sẽ, thông thoáng; thường xuyên khử trùng đồ chơi, dụng cụ học tập và phòng học bằng các chất sát khuẩn thông thường. 
5. Khi phát hiện có các dấu hiệu sốt, ho, chảy nước mũi, phát ban cần sớm cách ly và đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, tư vấn điều trị kịp thời. Không nên đưa trẻ điều trị vượt tuyến khi không cần thiết để tránh quá tải bệnh viện và lây nhiễm chéo trong bệnh viện.  

Lưu ý các dấu hiệu và triệu chứng diễn biến nặng của bệnh sởi cần được đưa đi khám ngay: 

• Thở nhanh: 

+ Trẻ dưới 1 tuổi: thở nhanh > 50 nhịp thở trong 1 phút  

+ Trẻ trên 1 tuổi: thở nhanh > 40 nhịp thở trong 1  

• Có dấu hiệu mất nước: môi khô, khóc không nước mắt, khát nước, quấy … 

• Nghe tiếng thở rít, giọng khàn khi khóc  

• Loét miệng 

• Biếng ăn 

• Tiêu chảy, nôn ói 

• Đua mắt, mắt đổ ghèn 

• Đau tai  

• Sốt kéo dài hơn 4 ngày 

Trẻ cần nhập viện khi:  

• Trẻ không thể uống hay bú 
• Co giật 
• Sốt cao khó hạ 
• Li bì, khó đánh thức 
• Loét miệng nhiều 
• Thở nhanh, thở co lõm ngực, thở nghe tiếng rít 
• Loét giác mạc, giảm khả năng nhìn  
• Viêm tai xương chũm 
• Biểu hiện mất nước nặng: môi khô, da chùng, khóc không nước mắt, tiểu ít 
• Suy dinh dưỡng nặng