DỊ VẬT TAI – MŨI – HỌNG: NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Dị vật tai - mũi - họng là gì?

Dị vật tai – mũi – họng (TMH) là tình trạng một vật thể lạ, từ bên ngoài xâm nhập và mắc kẹt trong các khoang tự nhiên như ống tai, hốc mũi, họng hoặc thanh quản. Đây là một tình huống thường gặp ở khoa tai mũi họng, gây khó chịu, viêm nhiễm hoặc đe dọa tính mạng nếu không xử trí đúng cách và kịp thời. 

Phân loại theo vị trí dị vật 
Dị vật TMH được phân loại theo vị trí như sau: 
🔸Dị vật tai: Hạt nhựa, hạt cườm, côn trùng, hạt đậu, đầu bông ngoáy tai, ruột bút chì, mảnh bút sáp, mút xốp, giấy,… 
🔸Dị vật mũi: Hạt nhựa, hạt cườm, côn trùng, hạt đậu, pin cúc áo, mút xốp, mảnh cao su, giấy, vắt hoặc đỉa,… 
🔸Dị vật họng: Xương cá, xương gà, mảnh thức ăn bị kẹt, viên thuốc còn nguyên vỏ, răng giả,… 

Nguyên nhân và đối tượng thường gặp 
🌟 Nguyên nhân thường gặp: 
▪️Hóc xương cá, xương gà khi ăn. 
▪️Côn trùng chui vào tai khi đang ngủ. 
▪️Vô tình để đầu bông ngoáy tai hoặc dị vật gãy trong tai. 
▪️Vắt hoặc đỉa chui vào mũi khi tắm suối, đi rừng. 
▪️Cố tình hoặc tai nạn do trẻ em: trẻ nhỏ thường tò mò, tự nhét các vật nhỏ vào mũi hoặc tai, hoặc bị bạn bè nhét vào. 
▪️Do lú lẫn, suy giảm nhận thức: người lớn tuổi, người bệnh thần kinh có thể nuốt nhầm dị vật như vỏ thuốc, răng giả,… 
🌟 Đối tượng thường gặp: 
▪️Trẻ em (1–6 tuổi)
▪️Người cao tuổi
▪️Người suy giảm nhận thức hoặc tâm thần
▪️Người đi rừng, sinh hoạt gần sông suối (dễ bị vắt, đỉa chui vào mũi, tai)

Triệu chứng nhận biết 
Triệu chứng tùy thuộc vào vị trí dị vật:
🔹Dị vật tai: Đau tai, ù tai, chảy dịch, nghe kém, có thể thấy côn trùng bò hoặc nghe tiếng động trong tai
🔹Dị vật mũi: Nghẹt mũi một bên, chảy nước mũi hôi, có thể lẫn máu, trẻ thường quấy khóc
🔹Dị vật họng: Nuốt vướng, nuốt đau, khó nuốt, ho, khạc ra máu

Chẩn đoán 
▪️Khám lâm sàng: Quan sát bằng đèn soi, dụng cụ khám tai mũi họng chuyên dụng 
▪️Nội soi tai mũi họng: Dùng ống soi cứng hoặc mềm để xác định vị trí, kích thước và loại dị vật 
▪️X-quang: Có giá trị khi nghi ngờ dị vật cản quang (ví dụ như xương động vật, dị vật kim loại) 

Xử trí và điều trị 
🌟 Lưu ý quan trọng: Không tự ý lấy dị vật tại nhà. Các động tác như ngoáy, móc, cố nuốt thêm nhiều thức ăn để đẩy dị vật,... có thể làm dị vật chui sâu hơn, tổn thương da ống tai hoặc niêm mạc họng, dây khó quan sát, khó tiếp cận, tăng nguy cơ viêm nhiễm.

🌟 Tại cơ sở y tế: Bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng sẽ lựa chọn phương pháp tiếp cận phù hợp và dụng cụ chuyên biệt để lấy dị vật. 
Sau khi lấy dị vật, bác sĩ có thể kê toa thuốc trong trường hợp có dấu hiệu viêm nhiễm. 

Biến chứng nếu không xử trí kịp thời 
🔹Viêm nhiễm tại chỗ hoặc lan rộng: Viêm tai ngoài, viêm tai giữa, áp xe cổ,...
🔹Đặc biệt dị vật là pin cúc áo có khả năng ăn mòn hoại tử mô nghiêm trọng chỉ trong vài giờ, cần được lấy ngay
🔹Chấn thương do dị vật côn trùng tấn công vào trong hoặc do xử trí không đúng cách: rách ống tai ngoài, thủng màng nhĩ, rách niêm mạc mũi họng, chảy máu
🔹Dị vật họng rơi vào thanh quản, khí quản gây tắc nghẽn đường thở, nguy hiểm tính mạng phải cấp cứu
🔹Dị vật họng rơi vào thực quản

Phòng ngừa dị vật tai mũi họng 
🌟 Đối với trẻ nhỏ:

• Không cho trẻ ngậm đồ chơi nhỏ, pin, hạt, đồng xu, cúc áo...
• Không để trẻ ăn một mình với các vật nhỏ dễ cho vào mũi, tại, miệng
• Đồ chơi phải đạt chuẩn an toàn, không có chi tiết nhỏ dễ rơi ra
• Tránh các món đồ có pin cúc áo
• Không để trẻ tự ăn các loại hạt nhỏ

🌟 Đối với người lớn 

• Hạn chế ngoáy tai, không ngoáy vào sâu trong tai
• Cẩn thận khi ngủ ở nơi có nhiều côn trùng, nhất là ngoài trời 
• Nhai kỹ, hạn chế nói cười lớn khi đang ăn 
• Tránh vừa ăn vừa làm việc, tránh nằm khi ăn 
• Khi đi rừng/suối: Sử dụng các biện pháp che chắn khi đi qua khu vực cây cối rậm, như khẩu trang, bịt tai, mũ rộng vành, màn che mặt, tránh nắm tiếp xúc trực tiếp với nền đất, nên sử dụng bạt, tấm lót, võng. 

👉 Dị vật tai – mũi – họng là tình huống khá phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bài bản. Mọi người cần nhận biết sớm các dấu hiệu, tránh tự ý xử trí không đúng cách tại nhà và nhanh chóng đến cơ sở y tế để được khám và lấy dị vật an toàn.